Emotionele competentie is het vermogen om op een gepaste en bevredigende manier met je eigen gevoelens en verlangens om te gaan. Het veronderstelt capaciteiten die nog te vaak ontmoedigd worden in onze samenleving, waarin rationaliteit over het algemeen de voorkeur krijgt boven emotionaliteit. Het komt voort uit emotionele intelligentie, het vermogen om emoties te identificeren. Zolang emoties voor jezelf onzichtbaar zijn, kunnen ze letter en figuurlijk onder je huid gaan zitten en je leven negatief beïnvloeden. Hoe vergroot jij je emotionele competentie om beter in je vel te zitten en gezond te blijven?
Onzichtbare stress en emotionele competentie
Stress ontstaat niet alleen door grote gebeurtenissen zoals het verlies van een dierbare, het beëindigen van een relatie of het verliezen van een baan. Deze heftige gebeurtenissen kunnen bij veel mensen veel stress opleveren, maar er zijn chronische dagelijkse stressfactoren in het leven van mensen die op lang termijn veel verraderlijker en schadelijker zijn voor ons welzijn. Het gaat dan vaak om onzichtbare, in onszelf gegenereerde stress, die zijn tol eist zonder dat we het gevoel hebben dat er iets vreemds aan de hand is. Deze onzichtbare stress zie ik vaak terug bij mensen die niet de rust vinden om stil te zitten, altijd klaar moeten staan voor anderen, of van zichzelf weten dat ze geen ‘nee’ kunnen zeggen.
Onderdrukking van emoties en je gezondheid
Veel psychologen en artsen geloven dat een gebrek aan emotionele competentie verschillende emotionele problemen veroorzaakt, wat op zijn beurt leidt tot een onderdrukking van emoties. Onderzoek heeft aangetoond dat het niet onderkennen en onderdrukken van emoties kan leiden tot een afname van de lichamelijke en mentale gezondheid. Stressniveaus nemen toe, wat schadelijke aandoeningen kan veroorzaken, zoals hoge bloeddruk, snelle gewichtstoename of -verlies, vermoeidheid, depressie of een verminderde werking van het immuunsysteem.
Ontwikkelen van je emotionele competentie
Emotionele competentie ontwikkel je door de volgende vaardigheden te ontwikkelen:
- Het vermogen om onze emoties te voelen, zodat we ons ervan bewust zijn wanneer we stress ervaren;
- Het vermogen om een emoties effectief te uiten en daarmee onze behoeften kenbaar te maken en onze emotionele grenzen aan te geven;
- De mogelijkheid om onderscheid te maken tussen psychologische reacties die relevant zijn voor de huidige situatie enerzijds en psychologische reacties die een overblijfsel zijn uit het verleden anderzijds. Wat we willen en eisen van de wereld dient in overeenstemming te zijn met onze huidige behoeften, niet met onbewuste, onbevredigde behoeften uit onze kindertijd. Wanneer de grens tussen verleen en heden vervaagt, ervaren we verlies of de dreiging van verlies terwijl daar geen sprake van is
- Het besef van de echte behoeften die wel bevredigd moeten worden, in plaats van dat ze worden onderdrukt zodat we door anderen worden geaccepteerd of goedgekeurd.
Stress treedt op wanneer niet aan deze criteria wordt voldaan en kan leiden tot de verstoring van onze psychische en fysieke gezondheid. Zeker wanneer het gaat om chronische stress die veroorzaakt wordt door stressfactoren waaraan iemand niet kan ontsnappen, ofwel doordat hij of zij ze niet herkent, ofwel doordat hij of zij er geen controle over heeft.
Onze emotionele competentie kunnen we ontwikkelen, zodat we onszelf kunnen beschermen tegen de verborgen stressfactoren die een risico voor onze gezondheid vormen. Mindfulness is voor mij nog steeds één van de belangrijkste vaardigheden waarmee je kan leren om je emoties te herkennen, er bewust op te antwoorden in plaats van automatisch te reageren. Mindfulness helpt je om je grenzen waar te nemen en daardoor bewuster keuzes te maken in je leven.