“Bewustzijn is als de zon; wanneer het schijnt op dingen, worden ze levendig.”
– Anthony de Mello –
Bewustzijn is als een raam naar een rijk en bevredigend leven. Terwijl het ook zo normaal is, als het water dat uit de kraan komt, de lucht die we inademen. We staan er eigenlijk niet bij stil, hoe bewustzijn ons leven inkleurt, verrijkt en ons maakt tot de mensen die we zijn.
Tijdens een retraite die ik jaren geleden volgde zei de meditatieleraar: mijn diepste wens is dat ik mijn bewustzijn tot het eind van mijn leven mag behouden. Ik heb die wens overgenomen en koester dit meest essentiële wat er in ons leven is.
Daarom wilde ik in mijn bedrijfsnaam iets met ‘bewustzijn’. Dat is ‘Bewust in Balans’ geworden, ook omdat daar Rebalancing in terugkomt. Want eerlijk is eerlijk, voor mij gaat het in mijn werk met anderen in essentie om ‘bewustzijn’.
Er is niet één soort bewustzijn
Bewustzijn is niet in één definitie te vangen. De wetenschap heeft veel onderzoek gedaan naar bewustzijn, maar het blijft een van de meest complexe en fascinerende mysteries van de menselijke ervaring. Ondanks vele jaren van onderzoek begrijpt de wetenschap nog steeds niet volledig wat bewustzijn is en hoe het ontstaat.
Het is voor hier het handigste om onderscheid te maken in een aantal verschillende soorten bewustzijn. Ze zijn van essentieel belang voor ons vermogen om te leren, ons aan te passen en betekenis te geven aan onze ervaringen.
Hier zijn enkele van de belangrijkste:
Zelfbewustzijn: Dit is het besef van je eigen gedachten, emoties, en identiteit. Het stelt je in staat om te begrijpen wie je bent en hoe je in de wereld past.
Perceptueel bewustzijn: Dit is het bewustzijn van je zintuiglijke waarnemingen, zoals wat je ziet, hoort, ruikt, proeft en voelt. Het stelt je in staat om de wereld om je heen waar te nemen.
Aandachtsbewustzijn: Dit verwijst naar je vermogen om je aandacht te richten op specifieke taken, gedachten of stimuli, terwijl je andere zaken negeert. Het is essentieel voor concentratie en focus.
Zelfreflectie: Dit houdt in dat je nadenkt over je eigen gedrag, gedachten en emoties, en probeert ze te begrijpen. Het is een ingrediënt voor zelfontwikkeling en groei.
Sociaal bewustzijn: Dit heeft betrekking op je vermogen om de emoties, gedachten en behoeften van anderen te begrijpen. Het is cruciaal voor empathie en effectieve sociale interactie.
Meta-bewustzijn: Dit is het bewustzijn van je eigen bewustzijn, oftewel het vermogen om te herkennen dat je aan het denken bent of dat je bewust bent van iets.
Wat het menselijke bewustzijn bijzonder maakt, is de diepgaande zelfreflectie en introspectie die het mogelijk maakt. Menselijke gedachten kunnen buitengewoon complex zijn, waaronder abstract denken en het vermogen om taal en symbolisch denken te gebruiken voor communicatie. Creativiteit en het vermogen om nieuwe ideeën te genereren, zijn andere opvallende kenmerken. Mensen hebben ook een sterk ontwikkeld moreel en ethisch besef, wat de basis vormt voor onze ethische en morele sociale systemen. Bovendien kunnen mensen complexe sociale structuren creëren en culturen en tradities ontwikkelen.
Hoe je je bewustzijn kunt vergroten
Wat kan je doen om je bewustzijn te vergroten?
Wat ik voorop zet is toch echt meditatie. Het is een krachtige methode die helpt om in het moment gewaar te zijn van fysieke, mentale en emotionele ervaringen. Mindfulness is in het westen een veel gebruikte meditatievorm en stelt je in staat om aandacht te schenken aan het huidige moment, zonder oordeel. Hoe meer je bekend raakt met je eigen binnenwereld, hoe helderder je kan reflecteren op wat er gebeurt. Zelfreflectie is een belangrijke onderdeel van bewustwording, waarbij je nadenkt over je eigen gedachten, emoties en gedrag.
Inspiratie, door te lezen, luisteren en leren vergroten je kennis en begrip van verschillende onderwerpen die betrekking hebben op de ontwikkeling van de menselijke geest. Het helpt mij ook om al in een open en rustiger staat te komen voordat ik begin aan een meditatie.
Bewegen voordat je stil gaat zitten op je kussen om te mediteren is zo fijn. Bijvoorbeeld met yoga. Dat combineert fysieke houdingen, ademhalingsoefeningen en meditatie om zowel lichaamsbewustzijn als een rustige geest te bevorderen. Voor sommige mensen is sporten een manier om tot rust te komen. En wat denk je van wandelen in de natuur, of tuinieren. Manieren om je te verbinden met jezelf, met je eigen lichaam en de aarde waarop je leeft.
Ademhalingsoefeningen mogen in dit rijtje zeker niet ontbreken. Ademhalingsoefeningen kunnen je helpen meer in contact te komen met je lichaam en stress te verminderen.
Meer bewustzijn krijgen op pijnlijke of lastige thema’s is niet altijd makkelijk in je eentje. Soms heb je iemand nodig om je te helpen uit deze beladen ervaringen te stappen, of niet meer in eenzelfde valkuil te lopen. Een goed gesprek met een vriend of bekende is heel waardevol. Ook therapie kan een diepgaande vorm van zelfreflectie bieden.
Hoe je merkt dat je meer bewustzijn hebt?
Het vergroten van je bewustzijn gaat vaak gepaard met enkele herkenbare tekenen. Je kunt merken dat je vaker nadenkt over jezelf, je emoties en je gedrag. Stress en negatieve emoties kunnen minder overweldigend zijn, en je hebt mogelijk meer controle over je reacties op emotionele situaties.
Je zult waarschijnlijk meer genieten van het huidige moment en minder in gedachten verzonken raken. Diepere relaties kunnen ontstaan omdat je meer aanwezig bent en beter luistert. Onderlinge verbondenheid wordt steeds belangrijker in je leven. Concentratie kan verbeteren, evenals creativiteit. Je zult mogelijk een diepere waardering krijgen voor de wereld om je heen en slimmere beslissingen nemen, gebaseerd op bewustzijn van de mogelijke gevolgen.
Onthoud dat het vergroten van bewustzijn een doorlopend proces is dat tijd en toewijding vereist. Het kan leiden tot een dieper begrip van jezelf, anderen en de wereld om je heen.
Spirituele dimensie van bewustzijn
Bewustzijn reikt verder dan de alledaagse waarneming en omvat ook diepe spirituele dimensies die vaak diepgaande betekenis en inzicht verschaffen. Deze spirituele aspecten van bewustzijn kunnen variëren afhankelijk van je filosofische, religieuze of spirituele overtuigingen. Ze delen wel een gemeenschappelijk doel: het verkennen van de diepere betekenis van het leven en de verbondenheid met het grotere universum.
Het spirituele aspect van bewustzijn heeft vaak te maken met zelfrealisatie. Het verkrijgen van diepgaand inzicht in je eigen ware aard en het besef van je verbondenheid met het grotere geheel van het leven. Het kan leiden tot een gevoel van diepe vervulling en begrip van wie je werkelijk bent.
Wanneer het over spiritueel bewustzijn gaat, is voor mij de onderlinge verbondenheid van alle levende wezens in deze wereld belangrijk. Het brengt een dieper gevoel van mededogen en respect voor de wereld om ons heen met zich mee. Mededogen is een innerlijke kwaliteit, die met bewustzijn is te ontwikkelen en voor mij een van de belangrijkste hulpbronnen is wanneer mijn leven in een hectisch vaarwater terecht is gekomen.
Transcendentie is een woord dat je ook wel hoort wanneer het gaat over spiritueel bewustzijn. Het wordt gebruikt om aan te duiden dat je de beperkingen van de fysieke realiteit kan overstijgen. Wat kan leiden tot ervaringen van extase, eenheid of verlichting, waarbij men zich verbonden voelt met iets dat groter is dan het individu.
Ten slotte kan spiritueel bewustzijn innerlijke vrede brengen door te leren omgaan met stress, angst en lijden via een dieper begrip van het grotere plaatje van het leven.
Spiritueel bewustzijn en het verhogen van je ‘dagelijkse’ bewustzijn leggen beide de nadruk op het aanwezig zijn in het huidige moment en het loslaten van zorgen over het verleden of de toekomst. Het komt overeen met de concepten zoals mindfulness, waarbij je volledig aanwezig bent in het hier en nu en waarde hecht aan elke moment van het leven.
Zo komt, wat mij betreft, bewustzijn bij elkaar in het ervaren, bewust, van dit moment, in alle vezels van je lichaam, je geest en je ziel. Bewustzijn kan heel veel levendigheid in je leven (terug)brengen. Geef jezelf momenten om bewust stil te staan bij hoe het nu is, bij jezelf. Om van daaruit te leven, vanuit jouw oorsprong. Vanuit jouw spontaniteit, jouw essentie.