In onze zoektocht naar spirituele groei en verlichting kunnen we soms onbewust proberen de donkere en ongemakkelijke delen van ons mens-zijn te vermijden. Dit fenomeen, door John Welwood ‘Spiritual Bypassing‘ genoemd, vertaal ik met ‘spirituele vermijding’. Dit ontstaat wanneer we spirituele concepten of praktijken gebruiken om lastige emoties of ervaringen te ontwijken. Het gaat om het vermijden van innerlijke pijn of onopgeloste kwesties door middel van spirituele middelen. Dit kan verleidelijk zijn, omdat het lijkt alsof we vooruitgang boeken, maar het kan ons juist weghouden van diepe, oprechte transformatie.
Wat is spirituele vermijding?
Spirituele vermijding gebeurt wanneer we de wens naar ontwaking of verlichting gebruiken als rechtvaardiging om onze onprettige emoties, psychologische wonden of persoonlijke moeilijkheden niet onder ogen te hoeven zien. Hoewel spirituele beoefening bedoeld is om ons te helpen groeien en ons lijden te verminderen, kan het zijn dat we er onbewust voor kiezen om ons te focussen op de verheven doelen van spirituele evolutie en daarbij onze menselijke kant verwaarlozen. Dit creëert een scheiding tussen ons ‘hogere’ en ‘lagere’ zelf, tussen onze spirituele idealen en onze aardse realiteit.
Een voorbeeld hiervan is wanneer we ons volledig richten op meditatie of transcendente ervaringen, maar ondertussen onopgeloste emoties zoals verdriet, woede of afwijzing negeren. Het lijkt alsof we onze pijn hebben overstegen, maar in werkelijkheid hebben we het alleen maar weggeduwd. Dit kan leiden tot een eenzijdige spiritualiteit waarin we ons alleen op het absolute richten — zoals stilte, leegte en onthechting — en het relatieve menselijke leven, met al zijn emoties en relaties, aan de kant schuiven.
De valkuilen van meditatie
Meditatie kan een krachtige methode zijn voor innerlijke rust en helderheid, maar het kan ook gebruikt worden als middel voor vermijding. Als we meditatie uitsluitend inzetten om ons los te koppelen van onszelf, onze gevoelens of onze wereld, kunnen we een afstand creëren die ons verder afdrijft van ons eigen proces van heling. Dit komt vaak voor bij mensen die mediteren om ongemak, stress of pijn te ontvluchten zonder daadwerkelijk hun onderliggende problemen te onderzoeken.
Wanneer meditatie wordt ingezet vanuit een plek van vermijding, kan het resulteren in emotionele kilte, afstandelijkheid en een gevoel van onthechting van anderen. Dit leidt niet alleen tot innerlijke splitsing, maar ook tot moeilijkheden in onze relaties. Mensen kunnen ons bijvoorbeeld als koud, onbereikbaar of ongeïnteresseerd ervaren, terwijl we zelf geloven dat we juist bezig zijn met spirituele groei.
De weg naar integratie
De sleutel om spirituele vermijding te vermijden, ligt in het erkennen en doorvoelen van onze menselijke emoties en ervaringen, hoe ongemakkelijk die ook zijn. In plaats van deze te vermijden, zouden we ze moeten zien als een essentieel onderdeel van ons pad naar heelheid. Werkelijke spirituele groei vraagt om een bereidheid om naar binnen te keren en de pijn, het verdriet, de woede of de onzekerheid te onderzoeken die we vaak proberen te negeren.
Een combinatie van meditatie, zelfonderzoek en spirituele beoefening brengt balans tussen het absolute en het relatieve. Dit betekent dat we zowel het grotere perspectief van spirituele waarheden omarmen als onszelf toestaan volledig mens te zijn — met alles wat daarbij komt kijken. We moeten niet alleen streven naar verlichting, maar ook naar belichaming: het volledig aanwezig zijn in ons lichaam, onze emoties en onze relaties.
Als we leren om onze menselijke ervaring te omarmen en onszelf toestemming geven om kwetsbaar te zijn, kunnen we onze pijn helen. Dit proces vraagt moed en geduld, maar het is een essentieel onderdeel van onze reis. Door bewust aanwezig te zijn bij wat er in ons leeft — zonder oordeel — geven we onszelf de kans om werkelijk te transformeren. We ontdekken dat juist in het toelaten van onze pijn er ruimte ontstaat voor heling.
Hoe kunnen we spirituele vermijding herkennen?
Een praktische manier om spirituele vermijding te herkennen, is door op te merken wanneer we de neiging hebben om ons terug te trekken, ons emotioneel af te sluiten of te vluchten in spirituele concepten. Wanneer we bijvoorbeeld onthechting gebruiken als een manier om diepe behoeften zoals liefde en verbinding te negeren, komen deze behoeften vaak onbewust naar de oppervlakte in ongezonde patronen.
Bewuste spirituele beoefening vraagt juist om aanwezig te blijven, zowel in onszelf als in ons contact met anderen. Het nodigt ons uit om onze relaties te gebruiken als spiegel voor onze eigen kwetsuren, zodat we die kunnen onderzoeken en helen.
Conclusie
Spirituele vermijding kan ons tijdelijk bevrijden van ongemak, maar leidt uiteindelijk tot innerlijke verdeeldheid. Werkelijke spirituele groei vraagt om integratie — het samenbrengen van onze spirituele inzichten met onze menselijke ervaring. Door onze emoties, ons lichaam en onze relaties volledig te omarmen, kunnen we een dieper, authentieker leven leiden dat geworteld is in zowel spirituele als persoonlijke waarheid.